Proces sporządzania i odwoływania testamentów

Sporządzenie testamentu jest jednostronną czynnością prawną, poprzez którą spadkodawca wyraża swoją wolę co do rozdysponowania majątkiem na wypadek śmierci. Aby testament był ważny i prawnie skuteczny, musi spełniać określone wymogi formalne przewidziane w Kodeksie cywilnym. Niedochowanie tych wymogów może skutkować nieważnością testamentu i w konsekwencji – dziedziczeniem ustawowym. Dlatego też, świadome i zgodne z przepisami prawa sporządzenie testamentu jest kluczowe dla zabezpieczenia woli spadkodawcy i uniknięcia przyszłych sporów między spadkobiercami. Istnieje kilka form testamentów, zarówno zwykłych, jak i szczególnych, a wybór odpowiedniej formy zależy od indywidualnych okoliczności i preferencji spadkodawcy.

Najpopularniejszą formą testamentu zwykłego jest testament własnoręczny (holograficzny). Aby testament własnoręczny był ważny, spadkodawca musi go w całości napisać pismem ręcznym, podpisać własnoręcznie oraz opatrzyć datą. Brak któregokolwiek z tych elementów może prowadzić do jego nieważności. Podpis spadkodawcy powinien być umieszczony na końcu testamentu i jednoznacznie identyfikować osobę spadkodawcy. Data sporządzenia testamentu jest istotna z punktu widzenia oceny zdolności spadkodawcy do czynności prawnych oraz ustalenia, który z kilku sporządzonych testamentów jest najnowszy i tym samym wiążący. Inną powszechnie stosowaną formą jest testament notarialny. Jest on sporządzany przez notariusza w formie aktu notarialnego, co zapewnia jego zgodność z prawem i prawidłowość formy. Testament notarialny jest uważany za najbezpieczniejszą formę testamentu, minimalizującą ryzyko jego podważenia w przyszłości. Spadkodawca oświadcza swoją wolę notariuszowi, który następnie spisuje testament i odczytuje go spadkodawcy w obecności świadka (chyba że spadkodawca zwolnił notariusza z tego obowiązku). Testament podpisują spadkodawca, notariusz i ewentualnie świadek.

Testament urzędowy jest sporządzany przed określonym urzędnikiem (np. wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta, starostą, marszałkiem województwa, sekretarzem gminy lub powiatu albo kierownikiem urzędu stanu cywilnego) w obecności dwóch świadków. Spadkodawca oświadcza swoją wolę ustnie urzędnikowi, który spisuje ją w protokole, a następnie odczytuje spadkodawcy w obecności świadków. Protokół podpisują spadkodawca, urzędnik i świadkowie. Oprócz testamentów zwykłych, Kodeks cywilny przewiduje również testamenty szczególne, które mogą być sporządzone jedynie w wyjątkowych okolicznościach. Należą do nich testament ustny, testament podróżny i testament wojskowy. Testament ustny może być sporządzony, jeżeli zachodzi obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe ¹ lub bardzo utrudnione. Treść testamentu ustnego musi ² być stwierdzona przez dwóch świadków łącznie zeznających przed sądem w ciągu sześciu miesięcy od otwarcia spadku. Testament podróżny może być sporządzony na polskim statku morskim lub powietrznym przed dowódcą statku lub jego zastępcą w obecności dwóch świadków. Testament wojskowy może być sporządzony podczas mobilizacji lub wojny przez żołnierza przed dowódcą jednostki lub inną osobą uprawnioną przepisami szczególnymi w obecności dwóch świadków. Ważność testamentów szczególnych jest ograniczona czasowo.  

Sposoby odwołania testamentu

Spadkodawca ma prawo w każdej chwili odwołać sporządzony przez siebie testament. Odwołanie testamentu może nastąpić w kilku formach przewidzianych przez prawo. Najprostszą formą odwołania jest sporządzenie nowego testamentu, w którym spadkodawca wyraźnie oświadczy, że odwołuje swój poprzedni testament, albo gdy nowy testament zawiera postanowienia, których nie da się pogodzić z treścią poprzedniego testamentu. W takim przypadku, moc prawną ma jedynie najnowszy, ważnie sporządzony testament. Innym sposobem odwołania testamentu jest jego zniszczenie przez spadkodawcę w zamiarze odwołania. Może to nastąpić poprzez podarcie, spalenie lub inne trwałe uszkodzenie testamentu. Zamiar odwołania musi być przy tym wyraźny i niebudzący wątpliwości.

Spadkodawca może również odwołać testament poprzez odwołanie w testamencie swojego powołania do spadku określonej osoby lub określonych rozrządzeń testamentowych. Odwołanie może dotyczyć całego testamentu lub tylko jego części. Jeżeli spadkodawca odwołał testament, który zawierał również odwołanie wcześniejszego testamentu, wcześniejszy testament nie odżywa, chyba że spadkodawca wyraźnie tak postanowi w nowym testamencie. Warto pamiętać, że odwołanie testamentu również wymaga zachowania określonej formy. Odwołanie testamentu notarialnego powinno nastąpić w formie aktu notarialnego. Odwołanie testamentu urzędowego powinno nastąpić w formie oświadczenia złożonego przed tym samym urzędnikiem w obecności dwóch świadków. Testament własnoręczny może zostać odwołany poprzez sporządzenie nowego testamentu własnoręcznego zawierającego oświadczenie o odwołaniu poprzedniego testamentu, testamentu notarialnego lub testamentu urzędowego, albo poprzez jego zniszczenie z zamiarem odwołania. W przypadku wątpliwości co do ważności testamentu lub sposobu jego odwołania, warto skorzystać z pomocy prawnej. Profesjonalny adwokat spadki Olsztyn i innych miast może udzielić porady prawnej, pomóc w sporządzeniu lub odwołaniu testamentu zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz reprezentować spadkobierców w ewentualnych sporach sądowych.